De Dalí a Raymond Roussel, unha homenaxe documental

Un dos colaboradores deste ensaio audiovisual é Hermes Salceda, profesor do Departamento de Filoloxía Inglesa, Francesa e Alemá da Universidade de Vigo e integrante da Raymond Roussel Society, entidade que trata de evitar o esquecemento dun nome que consideran fundamental na historia da literatura. Rodada en varias linguas, esta longametraxe, a primeira dirixida por Joan Bofill, amosa o universo do que algúns denominan pai do surrealismo, creador dunha obra que Salceda cualifica como “a máis arriscada do século XX francés”.

Varios expertos redescubren a importancia dun autor visionario

El día de Gloria reúne cineastas, investigadores, pintores, músicos, poetas, performers e novelistas para revalorizar a Raymond Roussel, un escritor que, malia a súa repercusión literaria, é pouco coñecido entre o público xeral. Aínda que o alcance do traballo de Roussel fixo que o Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía lle dedicara unha exposición no ano 2011, a difusión virtual deste novo filme universaliza a súa figura, achegándoa a todas as persoas interesadas.

Explicando o que singulariza a obra de Roussel, Hermes Salceda pon de relevo a súa inspiración en elementos da cultura popular, como “a ciencia ficción, as novelas de policías, as feiras, os fantoches, os acróbatas, o mundo da maxia, a opereta, etc.”. Así mesmo, o docente sinala que Roussel tentou “facer unha obra de imaxinación pura, sen interferencias co mundo real”, para o que “inventou un procedemento de escritura baseado na homonimia, na homofonía, na paronimia e na sinonimia”. Estes xogos lingüísticos e combinacións de dobres sentidos dominaron toda a súa creación literaria, velaí a súa transcendencia para os artistas do OuLiPo, o nouveu roman e o surrealismo.

“Cunqueiro é o máis rousseliano dos escritores galegos”

A cinta pretende poñer en valor unha obra na que se basearon pintores e autores célebres, como Max Ernst, Duchamp ou Proust que, de acordo co proxecto, construíu un personaxe de Á busca do tempo perdido inspirándose en Roussel. A pegada do francés chega ata os nosos días, influíndo no quefacer artístico de Enrique Vila-Matas, Josh Ashbery, Jan Svankmajer ou Miquel Barceló, creadores que tamén participan no documental. Para o profesor da Facultade de Filoloxía e Tradución, “o modo de proceder de Roussel é similar ao de Álvaro Cunqueiro, o máis rousseliano dos escritores galegos” que, como o galo, tamén dedicaba a súa obra á imaxinación e á cultura popular. A diferenza é que, mentres Roussel daba prioridade á experimentación lingüística, Cunqueiro “centraba a súa atención na estrutura do relato”.

El día de Gloria fai fincapé nos vínculos de Roussel co surrealismo amosando a relación entre o francés e Dalí, que decidiu homenaxear, xunto a José Montes-Baquer, ao escritor cun vídeo que parte dun bolígrafo sobre o que o propio artista ouriñara. Arredor deste feito, o docente expón que o documental “toma como fío condutor a historia da última, misteriosa e insuficientemente coñecida película de Salvador Dalí, Impressions de la Haute Mongolie” e subliña a relevancia do filme pois, ademais de poñer sobre a mesa o nome de Roussel, “rescata o traballo de Montes-Baquer, un realizador orixinal”.

Grande acollida entre a crítica e o público

Segundo Salceda, El día de Gloria “foi moi ben recibida por varias razóns: porque é o documental máis completo que existe hoxe en día sobre Raymond Roussel e sobre a relación de Dalí coa obra do escritor” e porque “traza unha imaxe de Roussel que non pretende explicalo, senón traer o seu misterio ao presente”. Sinala o docente que “se algo caracteriza o mundo rousseliano é a paixón, unha paixón que non se atopa con outros autores e que pode xerar grandes discusións”.

Aínda que é agora cando se comeza a difundir na plataforma Filmin, esta produción audiovisual xa foi presentada en Nova York e no Instituto Cervantes de París. Así mesmo, estivo nomeada nos festivais de cinema Docu Days Beirut e Festival International du Livre d’Art et du Film, FILAF, e algúns centros especializados como a Filmoteca de Cataluña organizaron encontros nos que tamén participou como relator o profesor da Universidade de Vigo.